Czy zrównoważony rozwój warto uczynić częścią strategii firmy produkcyjnej? Czy ekologia może być w tej perspektywie ekonomicznie opłacalna? Jak zwiększać efektywność energetyczną, redukować ślad węglowy i jednocześnie zdobywać nowych klientów? Przedstawiciele Endress+Hauser nie tylko zadali tego typu pytania, ale również udzielili na nie odpowiedzi popartych przykładami. I są one relewantne niezależnie od tego, czy jesteśmy w Szwajcarii, gdzie swoją siedzibę ma firma, czy też działamy na innych rynkach, w tym w Polsce. Zagadnienia dotyczące ekologii i zrównoważonego rozwoju, które wczoraj być może rozważaliśmy w kontekście przyszłych trendów, dzisiaj zaczynają realnie wpływać na kształt rynku i warunkować możliwości biznesowe firm przemysłowych.
Powyższe pytania postawiono podczas niedawnego Endress+Hauser Global Forum 2023. Wydarzenie zgromadziło około 1500 uczestników i było pierwszym tego typu spotkaniem – dla klientów firmy, jej partnerów (m.in. przedsiębiorstw technologicznych) oraz mediów. Choć w przekazie tych ostatnich ekologia jest przedstawiana różnie, zaś opinia publiczna pozostaje w tym zakresie spolaryzowana, sądzę, że przywiezione ze Szwajcarii informacje i inspiracje, którymi poniżej dzielę się z Państwem, pozwolą spojrzeć na ten temat znacznie szerzej niż tylko przez pryzmat kosztów czy regulacji unijnych. Jak się bowiem okazuje – zrównoważony rozwój przynieść może wielowymiarowe korzyści, w tym o charakterze ekonomicznym i biznesowym. O tych aspektach mówiono w Bazylei często, a do tego w przekonujący sposób.
Dlaczego przemysł powinno to obchodzić?
Dwudniowy kongres obejmował zarówno prelekcje, sesje techniczne, jak też wystawę o charakterze targowym, dając wiele okazji do rozmów i wymiany doświadczeń. Było to pierwsze w historii firmy wydarzenie o takiej skali, zaś motywatorem do jego organizacji był jubileusz 70-lecia istnienia Endress+Hauser. Ale nie rozmawiano o przeszłości, a o działaniach, które warto podejmować dzisiaj, aby być gotowym na jutro oraz owe jutro kreować.
„Stoimy przed zadaniem przeciwdziałania zmianom klimatycznym i ochrony zasobów. Właściwie nie ma firmy, która nie byłaby obecnie zainteresowana zrównoważonym rozwojem i transformacją energetyczną. Ale sukces gospodarczy i zrównoważony rozwój muszą iść w parze” – mówił podczas otwarcia Matthias Altendorf, prezes Grupy Endress+Hauser (na zdjęciu). Było to jednocześnie zaproszenie do szerokiej dyskusji pomiędzy specjalistami z firmy, jej partnerami oraz klientami. Rozmowy w tym i kolejnych dniach dotyczyły m.in. tego, jak technologie pomiarowe i automatyzacja, a także lepsze rozumienie procesów produkcyjnych mogą pomagać firmom w zrównoważonym środowiskowo rozwoju.
Zagadnienia te są szczególnie istotne w sektorze przetwórczym, który zużywa duże ilości energii pochodzącej z zasobów nieodnawialnych – gazu, węgla i ropy naftowej. W jego przypadku przechodzenie na źródła odnawialne to dopiero część procesu zmian. Wykorzystanie odpowiednich technologii pomiarowych może zapewnić lepszy wgląd w procesy, zaś pozyskane w ten sposób dane i informacje mogą być wykorzystywane do ich optymalizacji, prowadząc do transformacji w kierunku produkcji neutralnej środowiskowo.
Inspiracje do zmian
Przełomowe zmiany zaczynają się od idei. W tym zakresie inspiracje zapewnili zaproszeni na forum mówcy. Pierwszym był Mike Berners-Lee, naukowiec i działacz znany m.in. z autorstwa książki „There is no Planet B”. Chociaż badania naukowe od dawna wskazują na coraz bardziej negatywne skutki korzystania z paliw kopalnych, działania mające na celu ograniczanie tego trendu są zdecydowanie niewystarczające – stwierdził. Od dawna obserwujemy wzrosty poziomu gazów cieplarnianych i efekty ich akumulacji. Aczkolwiek dzisiaj, kontynuował Bernes-Lee, mamy już dostęp do technologii przemysłowych o dużym potencjale do obniżania emisji, a nawet finalnie do odwrócenia trendu. Temat ten rozwinęła Gauri Singh z Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej, która mówiła o zrównoważonej środowiskowo energetyce.
Drugim z inspiratorów był Bertrand Piccard – szwajcarski psychiatra i podróżnik, który jako pierwszy wykonał lot dookoła świata balonem, a kilka lat później również samolotem zasilanym energią słoneczną (tutaj felieton na ten temat). Działania te miały na celu przekazanie opinii publicznej komunikatu, że nasza przyszłość jest ściśle powiązana z odnawialnymi źródłami energii i racjonalną gospodarką zasobami. Podczas wystąpienia Piccard podkreślił konieczność dalszego kroczenia tą ścieżką, dając jasno do zrozumienia, że w odniesieniu do firm takie działania powinny wiązać się z oszczędnościami kosztów, myśleniem probiznesowym i rozsądkowo-ekonomicznym. Warunki te są konieczne, bowiem to one skłonią przedsiębiorców do zajęcia się zrównoważonym rozwojem na poważnie, a nie myślenia o nim w kontekście odległej koncepcji. Piccard mówił też o szansach, potencjalnych korzyściach dla firm, a nie o samych zagrożeniach czy czarnych scenariuszach.
Wsparcie przedsiębiorców może zapewnić Solar Impulse Foundation, organizacja stojąca za lotem dookoła świata. Prowadzi ona projekt identyfikowania rozwiązań z zakresu efektywności i czystych technologii, które są również opłacalne ekonomicznie. Katalog ponad 1500 pomysłów, zarówno dla przemysłu, jak też wielu innych sektorów, dostępny jest na stronie www.solarimpulse.com/solutions-explorer.
Neutralność klimatyczna – konkrety, nie ogólniki
Podczas Global Forum 2023 omawiano tematy takie jak dekarbonizacja, transformacja energetyczna, gospodarka o obiegu zamkniętym (cyrkularna) oraz efektywność wykorzystania zasobów i energii. Zagadnienia te są dzisiaj coraz istotniejsze dla gospodarek państw rozwiniętych, dla ich społeczeństw, a w efekcie też dla przedsiębiorców w sektorze wytwórczym. O tym, jak Endress+Hauser realizuje niektóre z nich, mówili podczas panelu dyskusyjnego „Wyzwania w drodze do neutralności klimatycznej” przedstawiciele firmy odpowiedzialni za CSR oraz marketing korporacyjny.
Szwajcarskie przedsiębiorstwo wyznaczyło do realizacji własne cele klimatyczne i od marca tego roku uczestniczy w Science Based Targets Initiative (SBTi). W ramach tych działań przyjęło na poziomie strategicznym obszary do wprowadzania zmian proekologicznych, w tym redukowania emisji gazów cieplarnianych. Obejmuje to cały łańcuch tworzenia wartości – od pozyskiwania materiałów, poprzez zużycie energii oraz surowców, możliwości powtórnego wykorzystania produktów, po logistykę i współpracę z klientami.
Firma będzie preferowała zastosowanie „zielonej” stali i aluminium do produkcji przyrządów (surowce tworzą główny element wydatku energetycznego w ramach produkcji). Inne działania to: zmniejszanie zużycia materiałów dzięki innowacjom w projektowaniu i symulacjom, a także zwiększanie powtórnego użycia komponentów urządzeń pomiarowych. Przedsiębiorstwo aktywnie działa również w kierunku rozwoju alternatywnych źródeł energii i wykorzystania energii odnawialnej. W efekcie do 2050 roku Endress+Hauser chce osiągnąć zerowy poziom emisji netto. Oznacza to redukcję emisji CO2 o ponad 90% oraz wdrożenie technologii wychwytywania dwutlenku węgla.
Zdaniem przedstawicieli szwajcarskiego producenta działania są ważne już dzisiaj, tym bardziej że w omawianym zakresie pojawia się coraz więcej zapytań od klientów. Zwiększają się również obowiązki firm w zakresie raportowania (o czym dalej) i można spodziewać się, że będzie również rosła liczba klientów warunkujących swoje decyzje zakupowe faktem produkowania aparatury pomiarowej zgodnie z wymogami proekologicznymi.
Zrównoważone środowiskowo technologie przemysłowe
Global Forum 2023 to szereg sesji technicznych dotyczących zagadnień związanych z produkcją, technologiami wytwarzania i recyklingiem. W przypadku tego ostatniego omawiany był tzw. recykling (odzysk) chemiczny, o czym mówiła Simone Moos z firmy Analytik Jena. Bazuje on na depolimeryzacji tworzyw sztucznych, w efekcie czego polimery „rozkładane” są na monomery stanowiące surowiec do dalszego przetwarzania. Jest to złożony proces, w którym stosowane są liczne metody analityczne służące do oznaczania jakości surowca oraz oleju pirolitycznego (popirolitycznego) będącego produktem recyklingu. Pomiary są bardzo istotne również w kontekście wykrywania oraz kontroli zanieczyszczeń, bowiem te powodować mogą korozję i uszkodzenia urządzeń.
Recykling chemiczny to nie tylko uzupełnienie tradycyjnego recyklingu mechanicznego, ale też metoda traktowana w branży tworzyw sztucznych jako rewolucyjna, mająca umożliwić pełniejsze wykorzystanie zalet gospodarki cyrkularnej. W tym przypadku chodzi o powtórne i wielokrotne wykorzystywanie surowców oraz produktów. Zresztą kilka takich przykładów już podano. Firma Sabic od 2020 roku wytwarza dla producenta lodów Magnum kubki na lody z „cyrkularnego” polipropylenu TRUCIRCLE. Z kolei BASF opracował technologię recyklingu opon, która wykorzystywana jest m.in. do produkcji elementów klamek w samochodach Mercedes-Benz.
Podczas sesji technicznych pojawiły się również tematy związane z przemysłem spożywczym. O nich mówił Bernd Herrmann, dyrektor generalny Phyox, chorwackiej firmy pracującej nad przemysłowymi technologiami hodowli alg. Algi są jego zdaniem bardzo perspektywiczną żywnością XXI wieku – zawierają cenne składniki odżywcze, do tego mogą być hodowane na niewielkich powierzchniach. Problemem jest natomiast konieczność zachowania precyzyjnych i wysoce niezmiennych warunków ich hodowli. „Bez wykorzystania rozwiązań pomiarowo-kontrolnych nie można zagwarantować stałej jakości” – mówił Herrmann.
Obszarem powiązanym z metodami i systemami pomiarowymi jest ten dotyczący technologii komunikacyjnych i przesyłu danych. Kévin Rueff, odpowiedzialny w Endress+Hauser Digital Solutions za rozwiązania z obszaru przemysłowego Internetu Rzeczy (IIoT), omówił tematy zbierania i wykorzystywania danych procesowych na przykładzie wdrożenia w oczyszczalniach ścieków. Tego typu system IIoT zastosowano w belgijskim przedsiębiorstwie zarządzającym ponad 300 obiektami wod-kan. Wdrożenie wynikało z konieczności zmiany częstotliwości kalibracji z okresu pięcioletniego na dwuletni, co spowodowało duży wzrost kosztów. System do zdalnych pomiarów i kalibracji aparatury pozwolił na zmniejszenie kosztów operacyjnych o ponad połowę.
Wodór w wielu kolorach
Podczas sesji technicznych poświęcano również dużo uwagi technologiom wodorowym. Zdaniem wielu osób są one kluczem do procesów dekarbonizacji, zaś sam wodór wytwarzany może być w różnych procesach. Pochodną tego jest określanie go kolorami – np. zielony wodór wytwarzany jest przy wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych, szary w procesie reformingu gazu ziemnego lub innych węglowodorów powstałych w procesach rafinacji ropy naftowej i tak dalej.
O powyższych technologiach oraz zastosowaniach aparatury pomiarowej z nimi związanych dyskutowała grupa specjalistów z Endress+Hauser Germany. W tym zakresie wyróżniono sześć typów aplikacji metrologicznych – m.in. pomiary wilgotności, zawartości tlenu, inne pomiary w rafineriach oraz analitykę procesową. W kontekście oferty pomiarowej szwajcarskiej firmy obejmuje to wykorzystanie produktów takich jak: przepływomierze, urządzenia do pomiarów ciśnienia, temperatury oraz składu gazów, a także systemy do analizy parametrów cieczy.
Podczas panelu rozmawiano również o powiązanych zagadnieniach, w szczególności ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych. Obejmuje to m.in. technologie przechowywania i składowania dwutlenku węgla na lądzie lub pod dnem morskim. Tematy te są zresztą wprost związane z dyrektywami i przepisami dotyczącymi wielkości emisji oraz handlu nimi. Dzisiaj około 40% emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej jest monitorowane w ramach mechanizmu przez EU ETS. Dodatkowo można spodziewać się tu kolejnych istotnych zmian, które związane są z koniecznością raportowania w zakresie ESG (raportowanie informacji niefinansowych). Najwcześniej obowiązek ten obejmie duże przedsiębiorstwa, co w zakresie środowiska dotyczyło będzie m.in. konieczności opisywania metod i planów monitorowania emisji CO2, N2O oraz PFC, a także składania corocznych raportów w zakresie emisji gazów cieplarnianych.
Jak projektowane i produkowane są przepływomierze?
Reinhach to gmina w kantonie Basel-Landschaft, gdzie zlokalizowana jest siedziba Endress+Hauser oraz kilka oddziałów produkcyjnych grupy. Takim jest jedna z sześciu globalnych fabryk Endress+Hauser Flow, która specjalizuje się w projektowaniu i produkcji przepływomierzy oraz systemów do ich kalibracji. Portfolio produktów obejmuje przepływomierze Coriolisa Promass, wersje elektromagnetyczne Promag, ultradźwiękowe Prosonic Flow, wirowe Prowirl i inne typy aparatury.
Częścią czerwcowej konferencji była wizyta w fabryce, przy czym, ze względu na brak możliwości fotografowania, zdjęć obiektu praktycznie nie mamy. Warto natomiast o nim opowiedzieć. Zakład składa się z kilku części, które obejmują m.in.:
- obszar wstępnego wytwarzania (preprodukcji) przepływomierzy,
- obszary montażu elektroniki oraz prac mechanicznych,
- obszar montażu i testowania produktów,
- obszary kalibracji; dodatkowo w fabryce wytwarzane są stacje kalibracyjne PremiumCal (firma jest właścicielem około 70 takich stacji globalnie),
- dział R&D i projektowy, który w szczególności specjalizuje się w obliczeniach numerycznych i symulacjach komputerowych.
Z racji tematyki wydarzenia zwrócono szczególną uwagę na zagadnienia związane ze zrównoważonym rozwojem – m.in. dotyczące ekologii czy przykładowo pracy personelu. W nowych halach zakładu produkcyjnego zrealizowano system centralnego zarządzania ciepłem, w tym jego odzysku z maszyn, który bazuje na opomiarowaniu z aparaturą Endress+Hauser. Z informacji firmy wynika, że w sezonie zimowym rekuperacja zapewnia pokrycie około 70% zapotrzebowania obiektów na ciepło. Jeżeli zaś chodzi o pracowników, to przedsiębiorstwo współpracuje lokalnie z firmą zatrudniającą osoby z niepełnosprawnościami. Jest to partnerstwo trwające od około 30 lat (!), zaś osoby te zatrudnione są przede wszystkim w obszarze produkcji (montażu) elektroniki. Firma jest jednocześnie największym producentem urządzeń elektronicznych w Szwajcarii.
Wizyta w Reinach była ponadto okazją do odwiedzenia innej ze spółek, tj. Endress Hauser Digital Solutions. Odpowiada ona za rozwój w obszarze oprogramowania i tworzenie rozwiązań cyfryzacji, przy tym są one ściśle powiązane z samą aparaturą. To tam opracowywane są technologie pozwalające przepływomierzom na komunikację w standardach takich jak HART czy Foundation Fieldbus, a także współpracę z innymi elementami układów pomiarowych. Firma prowadzi również testy i rozwija możliwości ich aplikowania w bardziej złożonych systemach – zawierających np. aparaturę marek Honeywell, Yokogawa czy Emerson, czy też sterowniki Siemensa, Rockwella i inne. Warto dodać, że w zakresie oprogramowania oraz protokołów komunikacyjnych rozwijane są również metody programowania i uruchamiania przepływomierzy – np. z wykorzystaniem standardu Bluetooth.
Polacy na Global Forum 2023
Podsumowanie tak dużego i zróżnicowanego tematycznie wydarzenia, jakim było Endress+Hauser Global Forum 2023, jest trudne. Podczas konferencji wiele uwagi poświęcono przemysłowi przetwórczemu, podkreślając jego miejsce w łańcuchu tworzenia wartości oraz odpowiedzialność za transformację w kierunku zrównoważonej, niskoemisyjnej przyszłości. Właśnie owe zmiany – zarówno przemysłu, jak też innych sektorów – były wspólnym mianownikiem większości prelekcji i spotkań. Pojawiły się zarówno inspiracje, wiedza, jak też wiele konkretów, z których każdy uczestnik mógł wybrać coś pasującego do własnej branży i tematów, którymi się zajmuje.
Global Forum 2023 było również wydarzeniem o charakterze networkingowym, pozwalającym na liczne dyskusje – nie tylko na tematy związane z technikami pomiarowymi. My uczestniczyliśmy zarówno w tych oficjalnych, jak też mających miejsce w kuluarach. Do Bazylei pojechała kilkunastoosobowa grupa polskich klientów firmy reprezentujących różne branże – od przemysłu ciężkiego, poprzez maszynowy, do mleczarskiego i spożywczego. Przedstawiamy krótką rozmowę z jednym z nich, natomiast można mieć pewność, że nie było tam osoby, która wyjechałaby bez inspiracji lub konkretnych pomysłów biznesowych czy technicznych. Z kolei dla samego Endress+Hauser była to próba stworzenia unikatowego miejsca do rozmów, dzielenia się wiedzą i doświadczeniami, a także zaproponowania merytorycznej narracji w niełatwej, ale ważkiej tematyce. I podobnie jak w przypadku lotów Piccarda, również tutaj postawienie pierwszego kroku w nieznane okazało się sukcesem.
To nie koniec!
W pełnej relacji, która została opublikowana na stronie www.automatykaB2B.pl, znajduje się m.in. interesujący wywiad dotyczący omawianej tematyki. Rozmawiamy z zarządami firm Endress+Hauser Polska oraz Zakład Automatyki ZREMB Warszawa.
Dodatkowa galeria ze zdjęciami z Global Forum 2023 tutaj.
