Elastyczność w zarządzaniu energią odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego, pozwalając na szybkie reagowanie na nieprzewidziane zmiany w zapotrzebowaniu lub produkcji energii, co jest szczególnie istotne w kontekście transformacji energetycznej i rosnącej integracji zmiennych źródeł odnawialnych oraz ich wpływu na bezpieczeństwo dostaw i cenę energii.
Usługi w zakresie dostarczania energii w połączeniu z nowoczesnymi rozwiązaniami automatyzacyjnymi i informatycznymi otwierają przed firmami nowe możliwości w zakresie udziału w rynku mocy i usługach systemowych. Współczesne narzędzia cyfrowe umożliwiają nie tylko lepsze zarządzanie energią, ale również zwiększają bezpieczeństwo i stabilność całego systemu energetycznego.
Usługi takie jak omawiane stają się też fundamentem współczesnych systemów energetycznych, a ich skuteczność zależy od wykorzystania nowatorskich narzędzi informatycznych i automatycznych. Uczestnictwo w rynku mocy oraz świadczenie usług systemowych jeszcze nigdy nie było tak opłacalne i proste, jak dzięki integracji tych technologii.
Dlaczego elastyczność energetyczna jest ważna w nowoczesnym przemyśle?
Elastyczność energetyczna przynosi szereg korzyści, zwłaszcza w kontekście transformacji rynku energii, który coraz bardziej opiera się na źródłach odnawialnych. W odpowiedzi na zmienność produkcji energii z OZE, operator polskiego systemu elektroenergetycznego wprowadza zachęty do elastycznego zarządzania zużyciem energii. W okresach nadpodaży energii, np. gdy farmy wiatrowe generują więcej prądu, korzystne jest zwiększenie konsumpcji, uruchamianie dodatkowych procesów energochłonnych lub magazynowanie nadwyżek. Z kolei w momentach niedoboru energii, wskazane jest ograniczenie zużycia, przesunięcie konsumpcji na bardziej korzystne godziny lub czasowe jej wstrzymanie.
Ten model działania jest dobrze znany uczestnikom rynku mocy, którzy od lat korzystają z usług DSR (Demand Side Response) za pośrednictwem agregatorów, takich jak Lerta, która jest marką należącą do Photon Energy. Wdrożenie elastyczności nie tylko przynosi znaczące oszczędności – na przykład przez redukcję opłaty mocowej nawet o 83% – ale też generuje dodatkowe przychody w ramach wynagrodzenia za gotowość do redukcji poboru energii na rynku mocy, czy za udział w usługach systemowych.
Zobacz, jak dołączyć do rynku mocy
Połączenie tych mechanizmów z możliwością zakupu energii po cenach giełdowych daje przedsiębiorstwom szerokie możliwości optymalizacji kosztów energii. Warto więc przyjrzeć się, jak te nowe rozwiązania działają, ze szczególnym uwzględnieniem usług systemowych, które dopiero zyskują na znaczeniu na rynku energetycznym.
Co to usługi systemowe i czy mają wpływ na funkcjonowanie przemysłu?
Głównym celem usług systemowych, znanych również jako usługi bilansujące (w przypadku regulacji częstotliwości sieci) lub pomocnicze, jest zapewnienie stabilności i niezawodności sieci energetycznej, co jest niezbędne dla zachowania ciągłości dostaw energii elektrycznej do wszystkich odbiorców.
W praktyce pomagają one utrzymać równowagę między generacją a zużyciem energii, dzięki reagowaniu na krótkoterminowe zmiany w podaży i popycie na energię. Na przykład, w przypadku nagłego wzrostu zapotrzebowania na energię lub niespodziewanego spadku produkcji (np. z powodu awarii elektrowni), operatorzy systemów przesyłowych mogą skorzystać z usług bilansujących, aby szybko dostarczyć dodatkową moc do sieci lub zredukować zużycie energii przez niektórych odbiorców. Dzięki temu unikają przerw w dostawach energii i zapewniają stabilne działanie całego systemu.
Usługi systemowe obejmują różnorodne działania, co pokazano na ilustracji.
Utrzymanie stałej częstotliwości i napięcia w sieci elektroenergetycznej jest kluczowe, ponieważ każde urządzenie podłączone do sieci działa optymalnie tylko w ściśle określonych warunkach. Szczególnie restrykcyjne jest to w przypadku częstotliwości, która musi wynosić 50 Hz. Odchylenia od tej wartości mogą powodować, że urządzenia działają mniej stabilnie, co prowadzi do ich szybszego zużycia. I jeśli w wypadku prostych urządzeń, jak czajnik czy radio, wymiana nie jest kosztowna, to wyobraźmy sobie konsekwencje przyspieszonego zużycia kosztownej linii produkcyjnej. Wahania częstotliwości mogłyby doprowadzić do znacznie szybszego jej zużycia, a co za tym idzie, do poniesienia ogromnych nakładów finansowych na jej naprawę, czy wyminę. Ponieważ częstotliwość sieci jest czynnikiem zewnętrznym, producent nie będzie ponosił odpowiedzialności za wymianę gwarancyjną.
To wyraźnie pokazuje, że stabilne i bezpieczne zasilanie powinno być priorytetem dla każdego przedsiębiorstwa. Udział w usługach systemowych jest korzystny nie tylko ze względu na atrakcyjne wynagrodzenie, ale przede wszystkim ze względu na zapewnienie stabilności pracy urządzeń. Firmy mogą oferować swoją zdolność produkcyjną lub możliwość czasowego ograniczenia zużycia energii w zamian za wynagrodzenie, co stwarza dodatkowe źródło przychodów i pozwala na bardziej elastyczne zarządzanie energią.
Takie działania są zazwyczaj realizowane przez tzw. agregatorów, jak Photon Energy, który oferuje szeroką gamę usług energetycznych, w tym dostęp do rynku mocy czy usług systemowych, umożliwiając firmom optymalne wykorzystanie swoich zasobów.
Kto może zyskać na usługach systemowych?
Możliwość udziału w usługach systemowych nie jest ograniczona tylko dla dużych graczy czy przedsiębiorstw spełniających bardzo wyśrubowane normy. Wszystko to dzięki agregatorom, którzy jak to jest na rynku mocy, łącza mniejsze podmioty w większe jednostki, zarówno po stronie dostawców, jak i odbiorców energii. Największe profity czerpać mogą rzecz jasna duże przedsiębiorstwa przemysłowe, które operują w sektorach o wysokim zużyciu energii, takich jak przemysł chemiczny, metalurgiczny czy papierniczy. Druga grupą szczególnie predystynowana do udziału w rynku bilansującym są te firmy, które postawiły na nowoczesne, inteligentne rozwiązania w zarządzaniu energią, czy opomiarowaniu. Firmy te mogą osiągać znaczne korzyści oferując rezerwy mocy lub redukcje zużycia w kluczowych momentach, co przynosi dodatkowe przychody i pozwala na optymalizację kosztów operacyjnych.
Również średnie i małe przedsiębiorstwa (SME) mogą z powodzeniem uczestniczyć w usługach systemowych, zwłaszcza jeśli dysponują elastycznością w zarządzaniu zużyciem energii. Dzięki nowoczesnym technologiom, takim jak inteligentne systemy zarządzania budynkami (BMS) czy automatyka przemysłowa, mniejsze podmioty mogą skutecznie reagować na rynkowe sygnały, co przekłada się na korzyści finansowe i wzrost konkurencyjności.
Z kolei wytwórcy energii, zarówno z konwencjonalnych, jak i odnawialnych źródeł (OZE), mogą wykorzystać usługi systemowe do dostarczania rezerw mocy i uczestnictwa w programach bilansujących. Dla producentów OZE, takich jak farmy wiatrowe czy słoneczne, udział w rynku mocy zapewnia dodatkową stabilność finansową, co jest istotne w kontekście zmienności produkcji zależnej od warunków pogodowych.
Inwestorzy i deweloperzy projektów energetycznych także powinni rozważyć włączenie usług systemowych do swoich strategii inwestycyjnych. Udział w tych usługach nie tylko generuje dodatkowe źródła przychodów, ale także zwiększa atrakcyjność inwestycji i przyspiesza zwrot z zainwestowanych środków, zwłaszcza w sektorze odnawialnych źródeł energii.
Dlaczego biznes powinien wziąć udział w stabilizacji sieci?
Zaangażowanie się biznesu w usługi systemowe przynosi szereg korzyści, zarówno finansowych, operacyjnych, jak i wizerunkowych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze powody, dla których firmy powinny rozważyć aktywny udział w tych usługach:
- Korzyści finansowe. Udział w usługach systemowych umożliwia firmom generowanie dodatkowych przychodów. Przedsiębiorstwa, które oferują swoje zdolności produkcyjne lub redukcję zużycia energii w określonych momentach, mogą otrzymywać wynagrodzenie za dostarczanie rezerw mocy czy reagowanie na potrzeby systemu energetycznego.
- Optymalizacja kosztów operacyjnych. Zaangażowanie w usługi pomocnicze pozwala na bardziej efektywne zarządzanie zużyciem energii. Firmy mogą dostosowywać swoje procesy produkcyjne do okresów, kiedy ceny energii są niższe oraz unikać szczytowych cen w momentach największego zapotrzebowania. To może prowadzić do znacznych oszczędności i lepszego wykorzystania dostępnych zasobów energetycznych.
- Zwiększenie niezawodności i stabilności operacyjnej. Przedsiębiorstwa, które aktywnie uczestniczą w stabilizacji sieci energetycznej, przyczyniają się do zwiększenia niezawodności całego systemu. Dzięki ich wsparciu, operatorzy mogą szybciej reagować na zmiany w zapotrzebowaniu oraz na niespodziewane przerwy w dostawach energii. Stabilna i niezawodna sieć energetyczna jest kluczowa dla ciągłości operacyjnej przedsiębiorstw, minimalizując ryzyko przestojów i strat produkcyjnych.
- Wzmocnienie wizerunku i zaangażowanie w zrównoważony rozwój. Udział w usługach systemowych jest zgodny z celami zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności społecznej. Firmy angażujące się w stabilizację sieci energetycznej mogą budować pozytywny wizerunek ekologicznych i odpowiedzialnych społecznie. To z kolei może przynieść korzyści w postaci większego zaufania klientów, lepszych relacji z partnerami biznesowymi oraz wyższego zainteresowania ze strony inwestorów.
- Przygotowanie na przyszłe regulacje: Regulacje dotyczące zarządzania energią i redukcji emisji CO2 stają się coraz bardziej restrykcyjne. Wczesne zaangażowanie w usługi systemowe pozwala przygotować się na przyszłe wymagania regulacyjne. Firmy, które już teraz inwestują w technologie i procedury wspierające stabilność sieci, będą lepiej przystosowane do nadchodzących zmian i mogą uniknąć potencjalnych kar oraz ograniczeń.
- Wsparcie dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. Uczestnictwo w usługach systemowych jest szczególnie istotne dla wytwórców energii z odnawialnych źródeł (OZE). Dzięki możliwościom dostarczania rezerw mocy i udziałowi w DSR, producenci OZE mogą lepiej zarządzać zmiennością produkcji energii oraz zwiększać swoje przychody. To wspiera dalszy rozwój odnawialnych źródeł energii i przyczynia się do realizacji globalnych celów klimatycznych.
Zakup energii po cenie zmiennej – elastyczny sposób na mniejsze wydatki
Kiedy już elastyczność w korzystaniu z energii stanie się codzienną praktyką przedsiębiorstwa, warto pomyśleć o zwiększeniu oszczędności poprzez połączenie różnych opcji, które się przed nim otwierają. Rynek mocy, czy bilansujący umożliwiają nam zarabianie na dostarczaniu rezerw mocy w perspektywie krótko i długoterminowej, natomiast Rynek Dnia Następnego stwarza szanse zakupu energii po korzystniejszych cenach. Jeśli tylko zdecydujemy się na zakup energii po cenie zmiennej lub wybierzemy bardziej stabilny miks ceny zmiennej i stałej, powinniśmy niemal natychmiast odczuć to w firmowych portfelach. Pamiętajmy, że dostawcy energii, jak każdy podmiot rynkowy, wycenia swoje produkty zależnie od cen na giełdzie energii, zatem oferowana cena stała energii zawsze będzie wyższa niż cena zmienna, jako że zostało w nią wkalkulowane ryzyko podwyżki cen na giełdzie.
Zanim przejdziemy do analizy opłacalności dwie definicje, które pozwolą lepiej zrozumieć mechanizm giełdowy.
Rynek Dnia Następnego (RDN) jest rynkiem spot dla energii elektrycznej w Polsce. Ceny na RDN stanowią odniesienie dla cen energii w kontraktach dwustronnych w kraju. Od strony praktycznej wygląda to tak, że sprzedawca, np. Photon Energy, dokonuje zakupów w imieniu klienta codziennie, na następny dzień, a cena wskazywana jest osobno dla każdej godziny w ciągu doby. Jak widzimy, zakupy w formule spotowej umożliwiają rozliczanie zakupu energii elektrycznej w cenach godzinowych, a od czerwca 2024 roku w interwałach piętnastominutowych.
Kolejnym terminem, który warto znać jest Fixing I. Jest to nazwa systemu kursu jednolitego, w ramach którego codziennie do 10:30 ustalane są stawki cen energii elektrycznej dla każdej godziny w ciągu kolejnych 24 godzin. Wtedy również na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) agreguje się wszystkie zlecenia kupna i sprzedaży złożone przez uczestników rynku (wytwórców i spółki obrotu), tworzy krzywe popytu i podaży, a przecięcie tych krzywych wyznacza cenę transparentną i jednolitą dla wszystkich, która ostatecznie jest oficjalnie publikowana przez TGE. Kupując w modelu spot, klient ma możliwość rozliczania swojego zużycia w konkretnej godzinie, za właściwą dla tej godziny cenę.
Cena zmienna – czy to się opłaca?
Wszyscy świetnie pamiętamy, że na wybuch wojny u naszego sąsiada rynek zareagował gwałtowną zwyżką cen energii, szczególnie gazu, co bez początkowej osłony rządu, doprowadziło sporą część biznesów do spadku konkurencyjności, a nawet upadku. Zamrożona maksymalna cena energii dla małych i średnich przedsiębiorstw wydawała się zatem wybawieniem.
Nie musieliśmy jednak długo czekać, by okazało się, że zmiana kierunków, z których płynie do nas strumień węglowodorów jest dość płynna, a cena nie tak znów wygórowana, więc naturalnym porządkiem rzeczy ceny energii na giełdzie zaczęły spadać i stawka na poziomie 785 zł/MWh przestała być atrakcyjna już w styczniu 2023 roku, jako że przy zakupach spotowych wynosiła niecałe 630 zł. Przy czym trend spadkowy okazał się na tyle stały, że od października rząd ustalił nową cenę na poziomie 693 zł/MWh. Z tym, że na giełdzie w tym samym czasie MWh kosztowała nieco powyżej 450 zł, a w marcu 2024 już zaledwie 336 PLN/MWh. Jak widzimy przebitka jest naprawdę duża i umowa z ceną stałą może spowodować, że będziemy za energię regularnie przepłacać.
Korzyści z kontraktów typu spot
Co z tego wszystkiego wynika? Przede wszystkim oferta oparta o RDN daje możliwość bardziej elastycznego dopasowywania się do sytuacji rynkowej, a także wprowadzania zmian w sposobie prowadzenia własnego biznesu i przesuwania części zużycia energii na tańsze godziny doby w celu generowania oszczędności.
Poznaj ofertę Photon Energy na dostawy energii
Taka zmiana nawyków polegająca na tym, że zwracamy uwagę, w jakich godzinach korzystamy z energii, niesie dodatkowo oprócz oszczędności na cenie energii dalsze zmniejszenie jej kosztu poprzez połączenie dostaw energii z innymi produktami, np. z rynkiem mocy, czy usługami systemowymi, gdzie otrzymuje się gwarantowane wynagrodzenie za elastyczne podejście do konsumpcji energii, czyli za zmniejszenie lub zwiększenie jej zużycia na wezwanie. Oczywiście najkorzystniej jest wówczas zwrócić się do takiego dostawcy energii, który w swoim portfolio produktowym ma takie usługi. Zakup pakietu usług jest zawsze tańszy niż kupno kilku usług oddzielnie, dodatkowo na zasadzie synergii, koszt energii w przedsiębiorstwie można znacząco zmniejszyć.
Zakup energii po cenie zmiennej pozwala firmom na dynamiczne dostosowywanie kosztów energii do aktualnych warunków rynkowych. Dla firm z elastycznymi strategiami zarządzania energią, wybór takiego modelu zakupu może stać się kluczowym elementem optymalizacji kosztów operacyjnych.
Jednym z głównych atutów zakupu energii po cenie zmiennej jest możliwość bezpośredniego korzystania z okresów niskich cen na rynku. W momentach, gdy popyt na energię spada, a podaż jest wysoka, ceny rynkowe mogą znacząco się obniżyć. Firmy korzystające z modelu zmiennego mają szansę na zakup energii w takich właśnie korzystnych momentach, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do istotnych oszczędności w porównaniu do kontraktów o stałej cenie.
Elastyczność tego rozwiązania pozwala również na lepsze zarządzanie ryzykiem cenowym. Firmy, które monitorują rynek i mają możliwość szybkiego reagowania na zmiany, mogą minimalizować ryzyko związane z nagłymi wzrostami cen. Dzięki narzędziom do prognozowania i analizowania trendów, możliwe jest podejmowanie decyzji zakupowych w optymalnych momentach, co dodatkowo zwiększa efektywność kosztową.
Zakup energii po cenie zmiennej jest również atrakcyjny dla firm, które inwestują w technologie umożliwiające zarządzanie zużyciem energii. Systemy takie jak zarządzanie popytem (demand response) czy inteligentne zarządzanie energią w budynkach (BMS) pozwalają na bieżąco dostosowywać zużycie do cen energii. Dzięki temu firmy mogą jeszcze bardziej efektywnie korzystać z niskich cen, ograniczając zużycie w okresach, gdy ceny są wyższe.
Wreszcie, zakup energii po cenie zmiennej wpisuje się w szerszą strategię zrównoważonego rozwoju. Firmy, które decydują się na ten model, często mają możliwość lepszego integrowania odnawialnych źródeł energii w swoje portfolio energetyczne. Ponieważ ceny energii odnawialnej często są niższe w okresach dużej produkcji, firmy mogą w sposób bardziej ekologiczny i ekonomiczny zarządzać swoim zużyciem energii, co przyczynia się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.
Elastyczność energetyczna staje się coraz bardziej atrakcyjnym rozwiązaniem dla polskich przedsiębiorstw, które mierzą się z rosnącymi kosztami energii. Umożliwia ona firmom redukcję wydatków poprzez inteligentne zarządzanie zużyciem energii oraz uczestnictwo w nowych mechanizmach rynkowych, takich jak usługi systemowe czy rynek mocy. Dodatkowo, elastyczność ta nie tylko pozwala na oszczędności, ale także generuje dodatkowe przychody, co może znacząco wpłynąć na stabilność finansową i operacyjną przedsiębiorstw w obliczu niepewnych warunków ekonomicznych. W elastycznym podejściu do energii pomagają wyspecjalizowane firmy, które dysponują technologicznymi możliwościami (jak wirtualna elektrownia Photon Energy) i zazwyczaj są również agregatorami umożliwiającymi przedsiębiorstwom udział w programach rynku mocy czy usług bilansujących.
Piotr Michalak
